Birçok ürün, bizim elimize ulaşmadan önce belirli bir imalat aşamasına maruz kalır. Eğer bir ürün imal edilecekse, bunun için öncelikli olarak ham madde temin edilmesi gerekir. Sonrasında ürünü imal etmek için diğer adımlar uygulanarak ürüne son şekli verilir. Bu üretim aşamasında takım çelikleri oldukça önemli bir yer tutar.
Takım Çelikleri Nedir?
Takım çelikleri; metal, plastik, ahşap gibi birçok malzemenin işlenmesi ve şekillenmesinde kullanılmak üzere geliştirilen çeliklerdir. Takım çelikleri, kimyasal kompozisyonları ve özellikleri nedeniyle diğer çelik gruplarına göre daha zengin içeriklidir. Kimyasal kompozisyon içeriğine göre alaşımsız, alaşımlı ve yüksek alaşımlı takım çelikleri olarak gruplandırılır. Kullanım alanı ve çalışma şartlarına göre de sıcak, soğuk, plastik ve yüksek hız takım çelikleri olarak sınıflandırılır.
Takım Çelikleri Çeşitleri
Soğuk İş Takım Çelikleri
Soğuk iş takım çelikleri, malzemenin soğuk şekillendirildiği çalışmalarda tercih edilir ve işleme sırasında ortaya çıkan sıcaklık 200°yi geçmez. Yüksek başlangıç sertliklerine sahiptir ve bu sertlik 200°C’yi aştığında hızlı bir şekilde düşer. Bu nedenle, işlem bu derecenin altında sürdürülür. Talaşlı ve talaşsız şekil verme işlemlerinde kullanılır. Üretimdeki kesme, bükme kalıpları, bıçaklar, baskı makaraları, zımbalar, pres takımları, soğuk ekstrüzyon takımları, soğuk iş takım çeliklerinden üretilir. DIN normlarına göre de bazı soğuk iş takım çelikleri: 1.2067, 1.2080, 1.2210, 1.2312, 1.2379, 1.2767, 1.2842, 1.2550, 1.2436.
Sıcak İş Takım Çelikleri
Demir ve demir dışı metallerin şekillendirilmesinde sıcak iş takım çelikleri kullanılır. Bu takımlar, 200°C – 600°C civarındaki sıcaklıklarda kullanılır. Sıcak iş takım çelikleri, enjeksiyon, ekstrüzyon, dövme ve kesme gibi muhtelif yöntemlerle malzemelerin şekillendirilmesini sağlayan alaşımlı takım çelik grubudur.
Metal bazlı ham maddelerin, yüksek sıcaklıkta şekillendirilmesi, işleminde kullanılan sıcak iş takım çelikleri, günümüz imalat ve kalıp sektöründe oldukça tercih edilen bir çelik grubudur. DIN normlarına göre ise bazı sıcak iş takım çelikleri şunlardır: 1.2343, 1.2344, 1.2365, 1.2713, 1,2714.
Yüksek Hız Takım Çelikleri
Yüksek hız takım çelikleri ile kesici takımlar üretilir. Yüksek kesme hızlarında dahi talaş kaldırma özelliğine sahip ve yüksek sıcaklıkta sertliğini uzun süre koruyabilme özelliğine sahiptir. Torna, freze gibi makinelerin talaş kaldıran, kesici takımları genellikle yüksek hız takım çeliklerinden elde edilir. DIN normlarına göre bazı yüksek hız takım çelikleri: 1.3343, 1.3243, 1.3207.
Plastik Kalıp Çelikleri
Plastik kalıp çelikleri, Her türlü plastik ham maddenin şekillendirilmesi amacıyla üretilmiş, aşındırıcı plastiklere karşı dayanıklı alaşımlı takım çelik grubudur. Plastik kalıp çelikleri, günümüz imalat ve kalıp sektöründe sıklıkla kullanılan çelik grubudur. Beyaz eşya sanayi, çeşitli ev aletleri, inşaat sektörü, elektrik – elektronik parçalar, otomotiv sektörü olmak üzere birçok alanda kullanımı mevcuttur.
Takım çelikleri, dört ana kategoriye ayrılsa da çalışma ve kullanım alanına göre farklı gruplardaki takım çelikleri tercih edilmektedir.
